تأثیر گردشگری روستایی بر تغییرات کالبدی و زیست محیطی روستاها مطالعه موردی دهستان سولقان

نتایج تحقیق نتایج تئوریک در بحث چارچوب نظری تحقیق ، با توجه به نوع روستا های گردشگر پذیر، با ورود گردشگرانی که به منطقه ییلاقی مسافرت می کنند گاهاً زمینه ساخت و ساز خانه های دوم ، بافت و کالبد سنتی روستاها تغییر شکل یافته و روستا در جهت راه های ارتباطی به سمت و سوی کلان شهرها گسترش پیدا کرده اند و همچنین از نظر زیست محیطی پیامد های مثبت و منفی را نیز در منطقه به وجود آورده اند . جهت شناخت بهتر برای برنامه ریزی در هر روستای ییلاقی باید عناصر تشکیل دهنده گردشگری آن روستا نیز شناخته شود . این عناصر عبارتند از جاذبه های ( طبیعی ، انسانی ، فرهنگی ) مراکز اقامتی ، سیستم حمل و نقل ، شبکه راه ها و تأسیسات زیر بنایی و روبنایی گردشگری . هر چه این جاذبه ها و عناصر از تنوع بیشتری و از کیفیت بالاتری برخوردار باشند منطقه از نظر رشد و گسترش گردشگری می تواند موفقیت بیشتری به دست آورد . آثار زیست محیطی و کالبدی مهمترین فاکتوری است که در این دهستان مورد بررسی قرار می گیرد . نتایج تجربی در این بخش پس از شناسایی آثار زیست محیطی و کالبدی گردشگری در دهستان سولقان ، پرسشنامه هایی تهیه و در بین چهار گروه از روستاییان با مشاغل مختلف ( کشاورز ، دولتی ، آزاد و خانه دار ) به صورت مصاحبه تکمیل و نظر های آنها با روش های توصیفی و تحلیلی آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . نتایج این نظر سنجی نشان داد که اکثریت قریب به اتفاق گردشگران عامل اصلی تغییرات کالبدی و زیست محیطی روستا هستند . در همین راستا می توان گفت که ساخت خانه های دوم چهره فیزیکی روستاهای منطقه را به چهره شهری مدرن تبدیل کرده و تأثیر زیادی در کالبد روستا به جا گذاشته است . این منطقه در گذشته جزء حومه های ییلاقی تهران به شمار می رفته و کم کم با سرمایه گذاری هایی در بخشهایی از این منطقه ، آن محل تبدیل به یکی از مهمترین مراکز تفریحی ، گردشگری و مذهبی( به واسطه مرقد امامزاده داود ) شهروندان تهرانی و حتی خارج از استان نیز گردیده است . از زمانهای بسیار دور ( قاجار ) منطقه ییلاقی سولقان برای گذران اوقات فراغت تابستانی شهروندان تهرانی محسوب می شده . در تابستان به دلیل وجود رودخانه کن در منطقه و باغات میوه مورد توجه گروه های متوسط و کم درآمد بوده و اجاره اتاق روستاییان یکی از مرسوم ترین شیوه مراجعات ییلاقی به منطقه بوده است . در میان روستاهای دهستان سولقان ، روستای سولقان و امامزاده داود و سنگان و رندان موقعیت ممتازتری نسبت به سایر روستاها دارند . آشنایی با محیطی که دارای جاذبه های طبیعی و مصنوعی نظیر رودخانه ، باغ ، کوه ، سکونت و آرامش طبیعی داشته و به دلیل مجاورت و نزدیکی به تهران در کوتاه ترین زمان قابل دسترسی است . موقعیت مجاورتی تهران ، ویژگی های ییلاقی دهستان سولقان ، نیازهای فراغتی اهالی شمال غرب تهران ، دسترسی به اتومبیل شخصی ، گسترش امکانات ارتباطی و تسهیلات زیر بنایی ایجاد شده در منطقه، برخی از عوامل مهم تأثیر گردشگری روستایی بر محیط زیست و کالبد روستاها که تغییرات متعددی را به دنبال داشته است می توان به موارد زیر اشاره نمود : -تغییر کاربری اراضی بایر و باغات -پراکنده شدن بافت مرکزی روستا -افزایش تقاضا برای خرید زمین -افزایش قیمت زمین و مسکن -نوآوری درسبک معماری -تغییر در کیفیت مصالح ساختمانی -تأسیس تعداد زیادی مشاور املاک در روستا - گسترش و رشد تأسیسات زیر بنایی و رفاهی ( مخابرات ، راه های ارتباطی ، رستورا های بین راهی و ...) -ایجاد محله های جدید -احیای اماکن مذهبی و تاریخی -گسترش سوداگری زمین -حفاظت از محیط طبیعی مهم و حیات وحش -بهبود کیفیت محیط زیست -بالارفتن سطح آگاهی روستاییان درجهت حفاظت از محیط زیست -گسترش فضاهای سبز -آسیب کرانه رودخانه -ایجاد آلودگی های هوا ، آب ، خاک ، صوتی و بصری -تغییر میکرواقلیم منطقه به دلیل ایجاد آزاد راه تهران ـ شمال - فرسایش خاک بر اثر رفت و آمد -کاهش آلودگی های محیطی -برقراری تعادل در زیست بوم ها -احیای زیست بوم های از بین رفته از اثرات زیست محیطی ناشی از گردشگری روستایی می توان به بالا رفتن حجم تولید زباله وآلودگی آب اشاره نمود که به دلیل محدودیت تعدادپرسنل وسایل نقلیه جمع آوری و دفع آن به طریق بهداشتی صورت نمی گیرد و در نتیجه این افزایش حجم زباله در سطح روستا ها به صورت یک معضل در می آید از طرف دیگر منشاء آلودگی آب فاضلاب ها هستند به دلیل اینکه سیستم جمع آوری و تصفیه فاضلاب در سطح دهستان وجود ندارد ، دفع نامناسب فاضلاب ها در داخل رودخانه باعث آلودگی آب می شود . اگر طبیعت نواحی روستایی و ویژگی های آن مورد بررسی و شناخت قرار گیرد و برای منطقه روستایی که دارای جاذبه های گردشگری می باشد برنامه های جامع و دقیق تهیه شود ، وضعیت محیط روستایی به صورت سنتی حفظ خواهد شد همچنین آثار نامطلوب زیست محیطی و کالبدی گردشگری در محیط روستا به حد اقل کاهش پیدا می کند . روشن است که روستا هایی که اشاعه چنین آثار نامطلوبی می باشند نیازمند برنامه ریزی دقیق و جامع هستند تا بستر طبیعی روستا در دراز مدت دچار واکنش های منفی گردشگری نگردد . گردشگری به بهبود کیفیت محیط زیست منطقه کمک می نماید. زیرا که گردشگران علاقه مند بازدید از مناطق جذاب ، پاکیزه و به دور از آلودگی هستند .گردشگری محرک هایی را برای پاکیزه نگه داشتن محیط زیست فراهم می آورد . این امر از طریق کنترل آلودگی هوا ، آب ، آلودگی صوتی و بصری ، کاستن از تراکم و بهبود کیفیت کلی ظاهری از طریق طراحی ساختمان ها و محوطه سازی فراهم می گردد . از آنجا که ساکنین محلی و بخصوص جوانان ، شاهد توجه و علاقه گردشگران به مسائل حفاظت از محیط زیست هستند ، گردشگری به سبب بالا رفتن سطح آگاهی جوانان می شود. آنگاه این افراد بومی اهمیت حفاظت از محیط زیست را در مناطق خود تشخیص می دهند. یکی از آثار مثبت تغییرات کالبدی در روستا ها ، نوسازی خانه ها و استفاده از مصالح ساختمانی مدرن وپیشرفته به سبک شهراست . و با توجه به اینکه دهستان در روی گسلهای فراوانی از نظر لرزه خیزی ( که در فصل 3 مفصلاً به آن اشاره گردید ) قرار دارد ، مصالح جدید ساختمانی در استحکام خانه های روستایی بسیار موثر است . تغییرات کالبدی ، فیزیکی باعث گسترش روستا از بافت مرکزی به بافت حاشیه و محله های جدید می شود . در پی گسترش روستا به حاشیه در امتداد خطوط ارتباطی متصل به شهر تغییرات اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، کالبدی و زیست محیطی ایجاد می شود . بدیهی است که اکثر فعالیت های انسانی در زمینه گردشگری دارای پیامد های منفی می باشد چون سبب به هم خوردن تعادل زیست محیطی می شود هر چند ممکن است تغییرات کالبدی نیز در کوتاه مدت برای منطقه جاذب گردشگر و با موفقیت همراه باشد لیکن در میان مدت و دراز مدت به سبب واکنش منفی طبیعت و افراد محلی و در نتیجه بالارفتن کارکرد سکونتی منطقه و در پی آن شلوغی و ازدحام و آلودگی های محیطی می تواند آثار نامطلوبی را بر جای بگذارد . لذا شرط اساسی رسیدن به گردشگری روستایی پایدار که البته جزئی از توسعه پایدار جوامع روستایی است یافتن عوامل افزایش دهنده آثار مثبت و کاهش دهنده آثار منفی گردشگری روستایی می باشد . فرضیات تحقیق 1- بین گردشگری روستایی و عوامل زیست محیطی روستاها رابطه معنا داری وجود دارد . 2- بین گردشگری روستایی و شکل کالبد روستا و معماری روستا ها رابطه معنا داری وجود دارد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها پس از بررسی و آزمون روایی پرسشنامه و انجام آزمون فریدمن با استفاده از نرم افزار spss مطالب ذیل در خصوص فرضیه ها حاصل گردید : فرضیه اول بین گردشگری روستایی و عوامل زیست محیطی روستاها رابطه معنا داری وجود دارد . در بررسی فرضیه تحقیق فوق فرضیات آماری به صورت زیر مشخص گردید : ( تحلیل آماری فرضیه اول تحقیق سطح معنی دار asymp.sigدرجه آزادی dfآمارآزمون tانحراف معیار std.dv میانگین mean تعداد n 0.00 103 28.099 0.7829 3.748 104 در تحلیل بررسی فرضیه فوق از آنجا که آماره آزمون t استودنت بیش از میزان میانگین(µ = 3) می باشد لذا آمارآزمون در ناحیه h. قرار می گیرد . بر همین اساس با توجه به سطح معنی دارasymp.sig = 0 < ? = %5 معنا دار بودن آمار آزمون قابل قبول می باشد . از طرفی با توجه به اینکه میانگین mean مکتسبه از آزمون با عدد 4.1646 تبیین گردیده است ، عدد فوق در ناحیه h1 قرار گرفته و بزرگتر از عدد فرض متوسط ما یعنی عدد 3 می باشد. h. : µ= 3.748 ? 3 با این توصیف فرضیه مذکور تأیید گردیده و در واقع با اطمینان 95% مشخص گردید ؛ گردشگری روستایی بر عوامل زیست محیطی روستاها تاثیر داشته است و این تأثیر در حد متوسط به بالا می باشد . فرضیه دوم بین گردشگری روستایی درشکل کالبد روستا و معماری روستا ها رابطه معنا داری وجود دارد . در بررسی فرضیه تحقیق فوق فرضیات آماری به صورت زیر مشخص گردید : جدول )5-2 (تحلیل آماری فرضیه دوم تحقیق سطح معنی دار asymp.sig درجه آزادی df آمار آزمون t انحراف معیار std.dv میانگین mean تعداد n 0.00 103 25.625 0.8520 3.814 104 در تحلیل بررسی فرضیه فوق از آنجا که آمار آزمون t استودنت درحد میزان میانگین می باشد ، لذا آمار آزمون در ناحیه h. قرار می گیرد . بر همین اساس با توجه به سطح معنی دارasymp.sig = 0 < ? = %5 معنا دار بودن آمار آزمون قابل قبول می باشد . از طرفی با توجه به اینکه میانگین mean مکتسبه از آزمون با عدد 3.814 تبیین گردیده است ، عدد فوق در ناحیه h. قرار گرفته و در حد عدد فرض زیاد یعنی عدد 3 می باشد . h. : µ= 3.814 ? 4 با این توصیف فرضیه مذکور تاییدگردیده و در واقع با اطمینان 95% مشخص گردید ؛ گردشگری روستایی درشکل کالبد روستا و معماری روستا ها موثر بوده و این تأثیر در حد متوسط به بالا می باشد .